TB · 04-05-2020 · 18 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 28-07-2024
Het Tweede OD-proces: de 83 anderen
Op 15 maart 1943 begon het zogenoemde Tweede OD-proces in Haaren, waar 100 verzetsmannen terecht stonden. Zeventien van hen werden op 29 juli en 7 augustus 1943 gefusilleerd, zie 15 april 1943.
Op deze vierde mei herdenken we de andere 83 aangeklaagden. Vier van hen werden naar krijgsgevangenkampen gestuurd en een aantal werd wegens ziekte of gebrek aan bewijs vrijgelaten. De overigen werden eerst naar Kamp Amersfoort overgebracht en vervolgens op transport gesteld naar concentratiekampen, velen als Nacht-und-Nebelgevangene. Dat wil zeggen dat ze ‘verdwenen’, hun familie wist niet waar ze heen gingen en ze konden niet schrijven of pakketten ontvangen. Ze werden op 26 oktober 1943 van Amersfoort naar Natzweiler gedeporteerd en een dertigtal vervolgens in september 1944 naar Dachau. Van de 83 mannen overleefden 43 de oorlog niet.
Fons van Banning
Alphonse Hendrik Marie ‘Fons’ van Banning (Den Haag 1912-2002 Toronto), kantoormedewerker, vendelcommandant bij de Haagse Burgerwacht, korporaal bij het Vrijwillig Landstormkorps Luchtwachtdienst.
Opgepakt op 20 januari 1942. Na het proces gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, aldaar bevrijd. Later voorzitter van de Landelijke Vereniging van ex-politieke gevangenen.
Henk Bastiaans
Hendrikus Leonardus ‘Henk’ Bastiaans (Den Haag 1914-1989 Den Haag), PTT ambtenaar.
Na verraad van Matthijs Ridderhof, met zijn broer Gerard (Den Haag 1908-1943 Leusderheide) en hun vriend Luuk Honselaar gearresteerd door Leo Poos en Martin Slagter, Nederlandse politiemannen die voor de Duitsers werkten, op 30 maart 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau, Mauthausen en tewerkgesteld in de steengroeven van het buitenkommando Melk.
Pieter Bels
Pieter Johan Bels (Muiden 1910-1987), bioloog en plantkundige.
Hij publiceerde en gaf – in 1941 – lezingen over vleermuizen. Gearresteerd 22 juli 1942. Vrijgelaten 15 september 1943. Stond later aan het hoofd van het Laboratorium voor champignonkweek te Houthem en het Proefstation voor de Champignoncultuur in Horst.
Bron: Oorlogsgravenstichting.
Boudewijn van den Bergh
Boudewijn van den Bergh (Haarlem 1899-1944 Natzweiler), dierenarts te Den Haag, dienstplichtig sergeant der infanterie.
Vriend van Joan Schimmelpenninck, die hij bijstond in zijn verzetswerk. Gearresteerd op 6 maart 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, waar hij overleed op 12 juli 1944.
Bron: Dachau.nl (pdf).
Velo Bierman
Rudolf Bernardus ‘Velo’ Bierman (Arnhem 1916-2014 Bosch en Duin), elektricien en dienstplichtig Korporaal infanterie.
Woonde in Den Haag. Na de capitulatie ging bij de Opbouwdienst, daarna actief bij de Ordedienst. Op 7 maart 1942 op zijn onderduikadres van zijn bed gelicht. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau, tewerkgesteld in een fabriek in Gröditz, een buitenkamp van Flossenbürg.
Bron: Het Vrije Volk, 25 juni 1945.
Gerard van der Bijl
Gerard van der Bijl (Arnemuiden 1917-1944 Natzweiler), werktuigkundig ingenieur, laboratorium assistent te Vlissingen.
Opgepakt op 7 juni 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, aldaar overleden op 26 mei 1944.
Bron: Oorlogsgravenstichting.
Pepi Bijleveld
Wolter Johan ‘Pepi’ Bijleveld (Makassar 1902-1945 Vaihingen), elektrotechnisch ingenieur, ingenieur bij de Gemeente Telefoon Amsterdam.
In augustus 1941 door Joan Schimmelpenninck uitgenodigd, kreeg van hem 800 gulden om een radioapparaat te maken voor de Ordedienst. Opgepakt op 24 januari 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau, buitenkampen Dautmergen en Vaihingen, waar hij overleed op 27 februari 1945.
Johan Birnie
Johan Birnie (Amersfoort 1920-1997 Utrecht), sergeant adelborst, student geneeskunde in Groningen.
Hielp geheim agent Johannes ter Laak na diens landing in Nederland. Opgepakt op 13 maart 1942. Gedeporteerd naar Sachsenhausen, bevrijd tijdens een evacuatiemars. In 1949 bevorderd tot arts.
Bron: Jolande Withuis, Weest manlijk, zijt sterk (Amsterdam 2008).
Pim Boellaard
Willem Anton Hendrik Cornelius ‘Pim’ Boellaard (Delft 1903-2001 De Bilt), directeur van het bijkantoor in Utrecht van de verzekeringsmaatschappij De Nederlanden van 1845.
Reserve kapitein der artillerie, in de meidagen commandant van de 3e batterij van de Ie afdeling van het 2e regiment artillerie. Districtscommandant Utrecht voor de Ordedienst. Gearresteerd te Amsterdam op 5 mei 1942 door Poos en Slagter, na verraad van Pasdeloup. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, aldaar bevrijd. Actief bij de Stichting Oranjehotel, de Stichting Informatiecentrum voor door de oorlog getroffenen en de Stichting Nederlands Dachau Comité.
Bron: Het Vrije Volk, 7 juli 1945.
Henri Boelman
Henri Boelman (Godlinze 1896-1944 Natzweiler), arts te Den Haag.
Opgepakt op 21 maart 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, waar hij op 3 mei 1944 overleed.
Jurrinus Boiten
Jurrinus Hendrikus Boiten (Obergum 1897-1945 Kommando Nordhausen), ijzerhandelaar te Assen.
Actief bij de Ordedienst in de noordelijke provincies en bij Vrij Nederland. Gearresteerd in Assen op 14 juli 1942, overgebracht naar Scheveningen. Na het proces gedeporteerd naar onder andere Natzweiler, Dachau, Neuengamme, Anisch, Grosz Rosen en Mittelbau-Dora. Overleden op 3 maart 1945 in Boelcke-Kaserne, een bijkamp van Mittelbau.
Rein Boverhuis
Reinder ‘Rein’ Boverhuis (Assen 1911-1979), brandstoffenhandelaar te Assen, dienstplichtig sergeant bij het Korps Motordienst.
Opgepakt op 14 juli 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau. Later medeoprichter en penningmeester van de Stichting Vriendenkring van oud-Natzweilers.
Con Broers
Constantijn Johan ‘Con’ Broers (Pekalongan 1913-1980), student biologie, wonende te Utrecht.
Lid van een verzetsgroep die zich bij de Ordedienst aansloot, verzamelde militaire informatie voor Johan van Hattem. Opgepakt op 21 juli 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, aldaar bevrijd.
Gerhard Bruijel
Gerhard Jan Bruijel (Amsterdam 1918-1945 Vaihingen), student koloniale landbouw, wonende te Nieuw Loosdrecht, dienstplichtig soldaat der artillerie.
Opgepakt op 13 maart 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau, buitenkampen Dautmergen en Vaihingen, waar hij overleed op 1 april 1945.
Bron: Het Vrije Volk, 2 juli 1945.
Tybo Busscher
Tybo Marten Busscher (Leer, Duitsland 1900-1992 Australië), timmerman te Den Haag.
Opgepakt in Ede op 24 juli 1942 door Poos en Slagter na verraad van Anton van der Waals. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, aldaar bevrijd.
Bram Daalder
Abraham ‘Bram’ Daalder (Alkmaar 1920-1945 Buchenwald), kantoorbediende.
Werkzaam bij de voedselcommissaris, betrokken bij de verzetsgroep uit de Snaarmanslaan. Gearresteerd in Alkmaar op 28 maart 1942 na verraad. Omgekomen op 2 januari 1945 bij het Kommando Langensalza bij Buchenwald.
Bron: Verzetsmuseum.
Godert van Dedem
Godert Willem van Dedem (Aerdenhout 1914-1999 Lochem), reserve tweede-luitenant bij het Korps Motordienst.
In de meidagen van 1940 gelegerd te Zeist. Wonende te Aerdenhout. Actief in een verzetsgroep die werd opgenomen in de Ordedienst. Gearresteerd in Arnhem op 15 juli 1942 door verraad van Johnny de Droog. Gedeporteerd naar Natzweiler, het buitenkommando Sennheim en Dachau, aldaar bevrijd. Ging daarna vrijwillig in dienst, doorliep een loopbaan bij de Technische Dienst van de Landmacht (tot luitenant-kolonel titulair) en zette zich in voor de verbetering van de rechtspositie van verzetsmilitairen.
Bron: Oorlogsgravenstichting.
Jaap van Dijk
Jacob 'Jaap' van Dijk (Lekkerkerk 1905-1945 Vaihingen), inspecteur bij Unilever, wonende te Arnhem.
Opgepakt op 9 maart 1942 omdat hij samenwerkte met geheim agent Thijs Taconis. Zij werden verraden door Johnny de Droog. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau en buitenkampen Dautmergen en Vaihingen, aldaar op 30 maart 1945 overleden.
Cornelis Dogger
Cornelis Dogger (Amsterdam 1915-1996 Amsterdam), werktuigkundige.
Broer van Gerard Dogger die direct bij de groep van Joan Schimmelpenninck en de Ordedienst betrokken was. Stond in contact met Anton Abbenbroek, zamelde geld in voor de OD. Opgepakt op 13 maart 1942, vrijgelaten wegens ziekte op 15 september 1943.
Bron: Stadsarchief Amsterdam.
Gerrit Dogger
Gerrit Adrianus Dogger (Amsterdam 1890-1978 Amsterdam), brandstoffenhandelaar in het familiebedrijf C. Dogger en Zn.
Vader van Gerard en Cornelis. Gearresteerd op 13 maart 1942, wegens ziekte vrijgelaten op 15 september 1943. Op de foto: kolenschuit van de firma Dogger bij het Amstelveld, Amsterdam.
Josephus van Donk
Josephus Johannes Mari van Donk (Amsterdam 1905-1943 Haaren), korporaal-machinist der Koninklijke Marine, wonende te Den Haag.
Zwager van Heinrich Frerichs. Gearresteerd door Poos en Slagter te Ede op 24 juli 1942 na verraad van Van der Waals. Overleden te Haaren op 24 mei 1943.
Heinrich Frerichs
Heinrich Louis Frerichs (Rotterdam 1912-1945 Dachau), administratieve medewerker bij een expeditie kantoor, wonende te Den Haag.
Opgepakt in Ede door Poos en Slagter op 24 juli 1942 na verraad van Van der Waals. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, waar hij door ziekte overleed op 21 februari 1945.
Bron: Oorlogsgravenstichting.
Abraham Fros
Abraham Fros (Den Haag 1905-1945 Zwolle), boekhouder, commandant bij de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten.
Wonende te Loosduinen. De ‘vermoedelijk belangrijkste man van het District Westland’, volgens Chris Navis, die het contact onderhield voor de Ordedienst. Navis: ‘Fros was een bescheiden man, die altijd klaar stond, werkzaam was bij een broodbakkerij en bijgevolg wel eens broodbonnen uitdeelde. Hij werd 13.3.42 gepakt, alhoewel hij kort tevoren nog bij mij thuis tegen dreigend onheil gewaarschuwd had.’ Opgepakt op 13 maart 1942. Vrijgelaten wegens ziekte op 5 april 1944, daarna opnieuw gearresteerd op 8 december 1944. Gefusilleerd bij het Katerveer (IJsselbrug) bij Zwolle op 10 april 1945.
Bron: Oorlogsdoden Oldenzaal.
Chris Gelderman
Christiaan Maurits ‘Chris’ Gelderman (Oldenzaal 1907-1990 De Lutte), textielfabrikant van het familiebedrijf H.P. Gelderman en Zonen te Oldenzaal.
Reserve-tweede-luitenant voor speciale diensten bij het vrijwillig landstormkorps motordienst. Districtscommandant Twente voor de Ordedienst. Opgepakt op 13 maart 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau en op 14 september 1944 naar Mauthausen.
Cor Gootjes
Cornelis Gootjes (St. Pancras 1904-1945 Kommando Melk), veekoper, dienstplichtig soldaat der artillerie, wonende te Kockengen.
Werkte nauw samen met Boellaard. Met Boellaard en De Jonge Mellij gearresteerd in Amsterdam door Poos en Slagter op 5 mei 1942, na verraad van Pasdeloup. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau en Mauthausen. Overleden bij Kommando Melk op 28 maart 1945.
Bron: Oorlogsgravenstichting.
Christiaan Guijkens
Christiaan Barend Willem Guijkens (Den Haag 1917-1945 Gröditz), timmerman te Den Haag.
Opgepakt op 27 februari 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau en Flossenbürg. Met 185 andere zieke gevangenen neergeschoten bij de ontruiming van het Kommando Gröditz op 17 april 1945.
Dirk Habbema
Dirk Habbema (Fort de Kock 1880-1944 Natzweiler), gepensioneerd luitenant-kolonel der infanterie bij het KNIL, wonende te Den Haag.
Opgepakt door Poos en Slagter op 28 augustus 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, waar hij aan een longontsteking overleed op 5 juni 1944.
Bron: CBG Familieadvertenties.
Wim van der Hilst Karrewij
Willem Laurens ‘Wim’ van der Hilst Karrewij (Utrecht 1915-1943 Leusden), doctorandus in de Indologie, wonende te Den Haag.
Hoorde bij de groep die geheim agent Thijs Taconis bijstond. Opgepakt 10 maart 1942. Gestorven op 7 januari 1943 in Kamp Amersfoort door uitputting.
Bron: Utrechtsch Nieuwsblad, 20 maart 1954.
Nicolaas Hoeijenbos
Nicolaas Christiaan Johannes Hoeijenbos (Utrecht 1903-1970 Utrecht), chef-portier City Theater te Utrecht, dienstplichtig soldaat der infanterie.
Hield zich bezig met het verzamelen van wapens, ammunitie en springstoffen en stond waarschijnlijk in contact met Rudolf Hartogs, Cor van Rijn en Carolus Maarschalkerweerd. Opgepakt op 4 mei 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, aldaar bevrijd. Na terugkomst chef van het City Theater en voorzitter van de vereniging van oud-verzetsstrijders Den Vaderlant Ghetrouwe. Op de foto: Hoeijenbos ‘gehuldigd in verband met zijn zilveren jubileum in dienst van het City-concern’. Namens de voormalige verzetsbeweging Den Vaderland getrouwe werd hem een ets overhandigd.
Tijmen Hoekstra
Tijmen Hoekstra (Nijelamer 1893-1944 Utrecht), sergeant-majoor instructeur van het Korps Motordienst, wonende te Haarlem.
Actief in het Legioen Oud Frontstrijders, dat opging in de Ordedienst. Hij was ondergedoken in Amsterdam. Gebruikte de Rijnbar in Amsterdam als het hoofdkwartier van zijn verzetswerk, daar werd hij door Poos gearresteerd op 31 maart 1942. Gefusilleerd, waarschijnlijk op 26 augustus of 3 september 1944 te Utrecht (Fort de Bilt): op 4 september 1944 werd bekend gemaakt dat hij en drie anderen wegens spionage, begunstiging van de vijand, bezit van wapens en verspreiding van opruiende geschriften door een krijgsraad ter dood waren veroordeeld en dat de straf was voltrokken.
Bron: Oorlogsgravenstichting.
Tienus Hollen
Martinus Albertus Jos ‘Tienus’ Hollen (Veur 1919-1945 Neuengamme), bakker te Leidschendam.
Opgepakt op 1 augustus 1942. Vanuit Kamp Amersfoort op 14 oktober 1944 naar Neuengamme gevoerd, te werk gesteld in het kamp Meppen-Versen. Overleden in Neuengamme op 5 februari 1945.
Bron: Privébezit familie Honselaar..
Luc Honselaar
Liebertus Wilhelmus Christiaan ‘Luc’ Honselaar (Sloten 1905-voor 2006), chauffeur te Den Haag.
Dienstplichtig in 1925-1926. Opgepakt met Henk Bastiaans op 30 maart 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau en Mauthausen.
Bron: Joods Museum (foto ca. 1928).
Abraham Jacobson
Abraham Jacobson (Amsterdam 1895-1966 Torremolinos, Spanje), fabrikant, reserve kapitein der artillerie, wonend te Overveen.
Opgepakt op 14 juli 1942. Gedeporteerd, mogelijk naar Auschwitz. Zijn vrouw en kinderen werden in Auschwitz, Sobibor en Mauthausen vermoord. Raakte als graficus betrokken bij Operatie Bernhard, het produceren van valse Engelse geldbiljetten in Sachsenhausen, waardoor hij overleefde. Later directeur van Drukkerij Jacobson NV in Haarlem.
Bron: Bataviaasch nieuwsblad, 18 januari 1939.
Frederik Jansen
Frederik Bernard Andries Joseph Jansen (Amsterdam 1880-1943 Natzweiler), kolonel der infanterie, wonende te Ede.
Tijdens de meidagen commandant van de VIIe divisie, dat het vak van het IJsselmeer tot Amersfoort moest verdedigen. Daarna commandant van het gewest Veluwe voor de Ordedienst. Na de oproep van 15 mei 1942 aan beroepsmilitairen als krijgsgevangene gedeporteerd, wegens ziekte na een maand weer thuis. Opgepakt door Poos en Slagter op 29 augustus 1942. Op 26 oktober 1943 gedeporteerd naar Natzweiler, waar hij overleed op 5 november 1943. Op de foto: ‘Te Harderwijk bracht de commandant van het Veldleger, luitenant-generaal J.J.G. baron van Voorst tot Voorst (link), bij de herdenking van het 125-jaring bestaan van de daar in garnizoen liggende regimenten een driewerf hoera uit op H.M. de Koningin – Midden: burgemeester J. de Jong Saakes en rechts de garnizoenscommandant, kolonel F.B.A.J. Jansen.’
Willem Jolink
Willem Herman Jan Jolink (Rheden 1895-na 1950), architect te Naaldwijk.
Opgepakt op 26 juni 1942. Het verhaal gaat dat een Duitse kamparts tegen betaling bewijs van ziekte voor hem vervalste. Werd vrijgelaten wegens ziekte op 24 november 1943. Architect van onder meer zijn huis aan Geestweg 15, Naaldwijk, meerdere huizen in die straat, en de Hervormde kerk in Hoek van Holland.
Louis van de Kasteele
Louis Christiaan Alexander van de Kasteele (Utrecht 1884-1945 Dachau), gepensioneerd generaal-majoor der Genie bij het KNIL, wonende te Den Haag.
In 1939 hoofd van het bureau stellingbouw van de genie voor de versterking van de grenzen. Waarschijnlijk in augustus 1941 geworven voor de Ordedienst, als Gewestelijke Commandant voor Zuid-Holland. Als koeriers fungeerden Willem Pasdeloup en Chris Navis, kende ook Anton Abbenbroek en Gerard Dogger. Aldus Navis: ‘Al direct twijfelde de [Generaal] aan het bestaansrecht van den O.D., gezien de vele slachtoffers en gelet op de dilettantische manier waarop hij moest werken, hetgeen noodzakelijk was, omdat hij als Indisch officier weinig officieren van het Hollandsche leger kende, speciaal buiten den Haag, en voorts omdat hij te maken had met vele jongelui en niet met ouderen van het [Algemeen Hoofdkwartier].’ Mocht daarom als enige commandant de chef-staf Nicolaas Tibo ontmoeten, om meer vertrouwen te krijgen in de organisatie. Gearresteerd door Poos en Slagter op 13 maart 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, waar hij overleed door ziekte op 16 februari 1945.
Bron: Willem de Zwijgerkerk (pdf).
Jaap Knol
Jacob ‘Jaap’ Knol (Amsterdam 1914-1945 Gröditz), kantoorbediende bij een bank in Amsterdam.
Stencilde illegaal drukwerk en verspreidde Vrij Nederland. Opgepakt met Rudolf Hartogs op 18 april 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau en eind september 1944 naar Flossenbürg. Te werk gesteld in de staalfabrieken van Kommando Gröditz, waar hij overleed op 2 april 1945.
Tim Kolff
Willem Marinus ‘Tim’ Kolff (Deil 1882-1944 Sonnenburg), burgemeester van Deil en commissaris van de NV Waterleiding Maatschappij Gelderland.
Wonende te Luchtenburg, Deil. Kwam volgens Chris Navis via Schotsman bij de Ordedienst. Navis: ‘Kolff had een grote schare mensen om zich heen vergaard, die zich met allerlei illegale werkzaamheden bezighielden.’ Een van de initiatiefnemers van de groep Luctor et Emergo. Vooral betrokken bij hulp aan vluchtelingen, zoals het verzorgen van persoonsbewijzen. Opgepakt op 8 augustus 1942. In eerste instantie ter dood veroordeeld en vanuit Haaren naar Utrecht gebracht: ‘Wij reden den Rijksweg langs door de Gemeente Deil ± 4 uur, maar ik zag helaas niemand’, noteerde hij in zijn dagboek. Hoorde op 29 juli 1943 dat hem gratie werd verleend en werd in een cel gezet met de andere ‘gelukkigen’: Röell, Velu en Tibo. Gedeporteerd naar de voormalige gevangenis, concentratiekamp Sonnenburg. Daar overleed hij op 25 januari 1944.
Bron: Oorlogsgravenstichting.
Gerrit Krediet
Gerrit Jacobus Krediet (Delft 1885-1945 Dachau), arts, wonende te Wassenaar.
Hij had zijn dienstplicht in 1930 beëindigd als reserve officier van gezondheid tweede klasse. Vader van Chris Krediet. Met Broer Moonen op 27 februari 1942 gearresteerd door Poos en Slagter. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, waar hij overleed op 20 februari 1945.
Jan Kreeuwen
Johan ‘Jan’ Kreeuwen (Amsterdam 1922-2016 Oisterwijk), radiotechnicus te Voorburg.
Verzorgde clandestiene radio ontvangers en een filter tegen storingen. Opgepakt op 31 juli 1942. Werkte in Amersfoort in het Nederlandse Seintoestellen Fabriek-Kommando en slaagde erin naar Radio Oranje te luisteren. Op 2 februari 1945 op transport gezet naar Neuengamme, daarna naar Ebensee, een werkkamp bij Mauthausen. Aldaar bevrijd op 6 mei 1945. Een van de oprichters van de Stichting Vriendenkring Haaren 1940-1945 en lid van het bestuur van de Gedenkplaats Haaren. Tekening: Jan Kreeuwen door John (of Joop) Cordell
Cornelius van Leent
Cornelis Bartholomeus van Leent (Den Haag 1908-1959 Den Haag), huisschilder te Den Haag.
Hielp geallieerden militairen ontsnappen. Volgens de Duitse Befehlshaber bracht hij in mei 1942 Nederlandse Joden naar België. Opgepakt op 17 juli 1942. Gedeporteerd naar onder andere Natzweiler, Dachau en Stutthof. Door de geallieerden bevrijd. Onderscheiden met de Amerikaanse Medal of Freedom en de Engelse King’s Commendation for Brave Conduct.
Bron: Holocaust Namenmonument.
Rudolf Lewin
Rudolf Simon Max Lewin (Leipzig 1917-1945 Duitsland), loodgieter te Utrecht.
In 1933 uit Berlijn naar Den Haag gekomen. Volgens Ben Braber, Zelfs als wij zullen verliezen. Joden in verzet en illegaliteit, 1940-1945 (1990) betrokken bij een aanslag op een verrader, die werd voorkomen door zijn arrestatie op 15 april 1942. Gedeporteerd naar Kamp Mittelbau-Dora. Overleden op 31 maart 1945.
Bron: De Telex, 8 juni 1945.
Martn Linssen
Martin Gerard Henri Linssen (Venlo 1891-1944 Natzweiler), gipsbeelden fabrikant, reserve majoor der infanterie, wonende te Voorburg.
In de meidagen van 1940 commandant van het 1e depot bataljon, gelegerd bij het Vliegveld Bergen, N.H. Daarna commandant van een school voor hulp-sportinstructeurs in Amsterdam, als onderdeel van de Ordedienst. Betrokken bij de inlichtingendienst van de Haagse Ordedienst, aldus Chris Navis. Opgepakt op 26 juli 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, waar hij overleed op 3 maart 1944.
Bron: Verzetsmuseum Amsterdam.
Bekkie de Loos
Dirk Albert Elisa ‘Bekkie’ de Loos (Madioen 1917-1990 Everberg, België), student Indisch recht te Leiden, korporaal der School voor Reserve Officieren Bereden Artillerie.
Onder meer betrokken bij het illegale blad Ik zal handhaven, evenals Frits van der Schrieck. Op 22 april 1942 gearresteerd door Poos en Slagter. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, aldaar bevrijd. Zijn studie afgemaakt in 1949. Een van de oprichters van de stichting Vriendenkring Oud-Natzweilers en voorzitter van het Nederlands Dachau Comité.
Bron: Het Parool, 13 juni 1945.
Carolus Maarschalkerweerd
Carolus Peter Maarschalkerweerd (Utrecht 1903-1944 Erzingen), laboratorium bediende, gemeente werknemer, dienstplichtig soldaat der infanterie.
Wonende te Utrecht. Stond waarschijnlijk in contact met Nicolaas Hoeijenbos. Opgepakt op 27 juli 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler. Overleden op 25 september 1944 bij het buitenkommando Erzingen.
Matthijs Moes
Matthijs Cornelis Moes (Amsterdam 1897-1945 Dachau), reserve officier-vlieger titulair eerste klasse der Koninklijke Marine, hoofdinspecteur bij de KLM, wonende te Den Haag.
Opgepakt op 4 augustus 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, alwaar hij overleed op 18 februari 1945.
Jan van Nieuwenhoven
Johannes ‘Jan’ van Nieuwenhoven (Den Haag 1895-1990 De Groeve), gemeente werkman te Den Haag.
Gearresteerd door Poos en Slagter op 24 juli 1942 te Ede, na verraad van Van der Waals. Vrijgelaten op 15 september 1943. Op de foto: Van Nieuwenhoven (midden) en Putto in 1948 na terugkomst van Putto uit Davos, waar hij verbleef wegens ziekte.
Cornelis Oostwouder
Cornelis Oostwouder (Hoofddorp 1895-1976 Leidschendam), molenaar te Leidschendam, dienstplichtig soldaat der infanterie.
Opgepakt op 3 augustus 1942, vrijgelaten op 15 september 1943.
Anton van Overeem
Anton Johan Arnold van Overeem (Bandoeng 1918-1979 Overveen), sergeant der School Reserve Officieren Infanterie, wonende te Den Haag.
Op 24 november 1942 gearresteerd door Poos en Slagter. Waarschijnlijk naar een concentratiekamp gedeporteerd, keerde terug.
Frits Peters
Frederik Gijsbert Cornelis ‘Frits’ Peters (Poerworedjo 1902-1979 Nijkerk), vertegenwoordiger, werknemer technisch bureau, reserve kapitein der infanterie.
Wonende te Den Haag. Opgepakt op 24 januari 1942 in Amsterdam. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, aldaar bevrijd. Later chef inlichtingen en plannen bij de gemeente Amsterdam.
Josephus Philipsen
Josephus Emanuel Philipsen (Den Helder 1890-1945 Vaihingen), adjudant-onderofficier-administrateur bij het 12e regiment der infanterie, wonende te Assen.
Bestuurslid van de vereniging van onderofficieren ‘Ons belang’. Opgepakt op 17 juli 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau en Vaihingen, waar hij overleed op 9 maart 1945. Postuum onderscheiden voor zijn werk voor de verzorging en onderbrenging van geallieerde piloten.
Bron: Het Parool, 16 augustus 1965.
Bronger van der Ploeg
Bronger van der Ploeg (Arnhem 1908-1965 Treffort, Frankrijk), bouwkundige, wonende te Rijswijk (ZH).
Dienstplicht vervuld bij de marine in 1930. Opgepakt op 1 augustus 1942, vrijgelaten op 5 december 1943. Later technisch hoofdambtenaar bij de woningdienst van de gemeente Amsterdam.
Bron: Geneanet.org.
Willem Prisse
Willem Lodewijk Franciscus Prisse (Ukkel, Brussel 1913-1986 Fribourg, Zwitserland), boekhouder-koopman, reserve wachtmeester bij de Belgische Lansiers, Belgisch staatsburger.
Wonende in het landgoed Luchtenburg te Ulvenhout. In 1937 secretaris van de Culturele vereniging Nederland-Vlaanderen te Den Haag. Opgepakt op 13 maart 1942. In Kamp Vught te werk gesteld bij Philips. Vermoedelijk gedeporteerd in januari 1944, keerde terug.
Bron: Privébezit familie Putto.
Aex Putto
Alex Albertus Putto (Oldenzaal 1901-1966 Den Haag), districtschef bij de Reinigingsdienst te Den Haag.
Een van de medewerkers van Willem Hertly bij de Haagse OD, aldus Chris Navis. Gearresteerd in Ede op 24 juli 1942 door Poos en Slagter na verraad van Van der Waals. Gedeporteerd naar Natzweiler en in april 1945 naar Dachau. Aldaar bevrijd. Op de foto: Putto en echtgenote Adriana Zimmerman in Davos, 1947.
Pieter Riep
Pieter Jacobus Josephus Riep (Den Haag 1914-1943 Vught), psycholoog, reserve tweede luitenant der infanterie, wonende te Den Haag.
Chef van de inlichtingendienst van de Haagse Ordedienst, werkte samen met Bierman, Velu, Van Wijhe en Hertly. Opgepakt op 30 januari 1942. Overleden in gevangenschap in Vught op 28 januari 1943.
Willem Röell
Willem Röell (Haarlem 1873-1958 Den Haag), gepensioneerd luitenant-generaal der artillerie, oud-commandant van het Veldleger, wonende te Den Haag.
In naam commandant van de Ordedienst, fungeerde als raadgever van de zijlijn. Opgepakt op 28 april 1942 door Poos en Slagter. Eerst werd de doodstraf tegen hem geëist, maar dat werd omgezet in ‘vestingstraf’: hij moest in Germersheim verblijven, tot september 1944. Bij de nadering van de geallieerde legers overgebracht naar de vesting Küstrin, Wittenberg en het klooster Hersberg bij Immenstaad, waar hij werd bevrijd door Franse troepen.
Bron: Het Parool, 17 oktober 1945.
Jan Gerrit van der Sande
Jan Gerrit van der Sande (Arnhem 1900-1944 Natzweiler), scheikundig ingenieur.
Directeur van de NV Ivoac (Fabriek van Isolerend, Vochtwerend en Acoustisch pleistermateriaal), wonende te Utrecht. Opgepakt op 20 april 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau en het buitenkamp Dautmergen. Overleden op 21 oktober 1944 bij Kommando Schömberg bij Natzweiler.
Joop Scheepmaker
Johannes Pieter ‘Joop’ Scheepmaker (Sevenum 1902-1981 Den Haag), officier van administratie der 1ste klasse bij de Marine.
In mei 1940 ontheven van de administratieve dienst bij de Marinekazerne in Willemsoord en geplaatst bij het Departement van Defensie, toegevoegd aan de Hoofdintendant der zeemacht, te Den Haag. In november 1940 ontslagen wegens opheffing van zijn betrekking. Leende zijn woning uit aan Gerard Dogger als onderduikadres en verzamelplaats. Opgepakt op 13 maart 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, aldaar bevrijd.
Bron: Archief Eemland.
Joep Schols
Johannes Hendrikus ‘Joep’ Schols (Sevenum 1915-1989 Breda), korporaal kok.
Opgepakt 11 maart 1942 in het kamp van de Nederlandse Arbeidsdienst te Hooghalen, waar hij kok was. Vanaf begin september 1944 kampoudste in Kamp Amersfoort, aldaar bevrijd. Op de foto: v.l.n.r. Toon van Doorn, Joep Schols, Harry van Thiel en Frans van den Berg bij de bevrijding van Kamp Amersfoort.
Guus van der Schoor
Jan Ferdinand August ‘Guus’ van der Schoor (Batavia 1907-1998 Rijswijk, ZH), reserve eerste luitenant der infanterie, controleur eerste klasse bij het binnenlands bestuur in Nederlands-Indië.
Sinds december 1939 met verlof in Nederland wegens zevenjarigen dienst. Wonende te Den Haag. Krijgsgevangen in Buchenwald van juli 1940 tot februari 1941. Opgepakt op 24 februari 1942. Gedeporteerd als krijgsgevangene. In 1948 assistent-resident te Batavia, in 1950 benoemd tot reserve kapitein.
Frederik Schotsman
Frederik Willem Henri Walter Schotsman (Arnhem 1891-1944 Den Bosch), rijksambtenaar gezinsverpleging, reserve majoor der infanterie.
In de meidagen van 1940 commandant van het 1e bataljon van het 32e regiment infanterie, in de buurt van Tiel. Commandant voor de Ordedienst in Arnhem, stond in contact met Tim Kolff en Chris Navis. Thuis gearresteerd op 2 september 1942. In juni 1943 naar het ziekenhuis in Den Bosch gebracht, aldaar overleden op 9 februari 1944.
Bron: Fritsvanderschriek.eu.
Frits van der Schrieck
Frederikus Nicolaas Franciscus ‘Frits’ van der Schrieck (Den Haag 1917-1999 Den Haag), student rechten te Leiden in 1941, wonende te Den Haag.
Actief in spionage en opzetten van vluchtroutes. Na verraad van Ridderhof gearresteerd door Poos en Slagter op 7 juni 1942. Vrijgelaten wegens ziekte op 5 april 1944. Op de foto: Frits van der Schrieck in Parijs, half juni 1940.
Florus Slooff
Florus Cornelis Willem Slooff (Padang 1905-na 1973), werktuigkundig ingenieur bij de Nederlandse Seintoestellen fabriek te Hilversum.
Opgepakt op 18 maart 1942. Waarschijnlijk gedeporteerd, keerde terug. Later lector aan de Technische Hogeschool te Delft.
Joris Smalt
Joris Cornelis Smalt (Rotterdam 1919-1945 Mittelbau-Dora), motor technicus, wonende te Wassenaar.
Opgepakt 16 juli 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau. Overleden bij het Kommando Nordhausen bij concentratiekamp Mittelbau-Dora op 4 april 1945.
Bron: Leeuwarder Courant, 5 mei 1990.
Bouwe Smid
Bouwe Smid (Ambt Almelo 1891-1948 Leeuwarden), notaris te Dronrijp, reserve majoor der infanterie.
In de meidagen van 1940 commandant van het 1e bataljon van het 33e regiment infanterie, dat de stelling Wons (Afsluitdijk) verdedigde. Opgepakt op 29 augustus 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau, aldaar bevrijd. Op de foto: ‘Majoor Bouwe Smid (rechts) bij een inspectie door generaal Winkelman in Wons. In het midden kapitein Van der Linden.’
Bron: Het nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië, jubileumnummer ter gelegenheid van het Maréchaussée-jubileum, 1930.
Louis Snell
Louis Antoine Snell (Bodjonegoro 1888-1944 Sonnenburg), gepensioneerd kolonel der infanterie bij het KNIL, wonende te Den Haag.
Oud-commandant der marechaussee met de bijnaam ‘Old hand’ die in 1927 het Ridderkruis der Militaire Willems-Orde kreeg uitgereikt. Opgepakt op 27 januari 1942. Overleden op 12 april 1944 in het concentratiekamp Sonnenburg. Op de foto: ‘Snell te midden van zijn gezin, ter gelegenheid van de huldiging, welke hem werd gebracht na de uitreiking van het ridderkruis der MWO in april ’27 te Bandoeng.’
Bron: Beeldbank WO2/NIOD.
Jacob Teding van Berkhout
Jacob Johan Teding van Berkhout (Kampen 1886-1944 Natzweiler), luitenant-kolonel bij het wapen der cavalerie.
In 1939 benoemd tot commandant van het eerste regiment huzaren-motorrijder, in de Koning Willem III-kazerne in Apeldoorn. In de meidagen van 1940 was het gelegerd in Wassenaar. Het had de opdracht de grote wegens vanuit Den Haag en de omgeving van het vliegveld Valkenburg te bewaken. Liet op 14 mei het materiaal op het Malieveld verbranden, ondanks de opdracht dit aan de Duitsers over te dragen. OD-commandant van het district Apeldoorn. Meldde zich op 15 mei 1942 na de oproep voor beroepsofficieren en werd naar Kamp Amersfoort gevoerd, vervolgens naar het Oranjehotel, Amersfoort, Vught en Haaren. Gedeporteerd naar Natzweiler waar hij op 13 mei 1944 overleed.
Wouter Teller
Walter ‘Wouter’ Teller (Soerabaja 1910-1944 Natzweiler), verwarmings-technicus, reserve eerste luitenant der infanterie.
Wonende te Den Haag. Stond in contact met Van den Berg en hielp geheim agent Huub Lauwers. Opgepakt op 6 maart 1942. Aan een longontsteking overleden in Natzweiler op 21 april 1944.
Bron: Collectie Spaarnestad Photo.
Nicolaas Tibo
Nicolaas Tibo (Utrecht 1888-1945 Wolfenbüttel), majoor der infanterie, wonende te Den Haag.
Verbonden aan het stafkwartier van de Territoriaal Bevelhebber van Zuid-Limburg. Krijgsgevangene in mei-juni 1940. Door Röell uitgenodigd bij de OD, daarna gevraagd om chef-staf te worden. Had richtlijnen voor de OD opgesteld en aan Vroom gegeven. Meldde zich op 15 mei 1942 na de Duitse oproep aan beroepsofficieren om zich te melden en werd als krijgsgevangene gedeporteerd naar Oflag XIII-B Neurenberg-Langwasser. In juni 1942 naar Nederland gebracht voor het OD-proces. In 1944 naar strafgevangenis Wolfenbüttel gebracht, waar hij op 28 januari 1945 overleed. Op de foto: Bezoek van de prins aan de territoriale bevelhebber in Zuid Limburg, op weg naar de lunch in het hotel Dominicain, v.l.n.r. majoor Tibo, majoor Phaff, Prins Bernhard, luitenant-kolonel Govers op 21 september 1939.
Bron: Krijgsgevangen.nl.
Joseph van der Upwich
Joseph Gaspard Auguste van der Upwich (Rotterdam 1888-1963 Soest), reserve majoor der infanterie, wonende te Den Haag.
In de meidagen van 1940 commandant van het 8e Depotbataljon, gelegerd in Bussum. Bij de OD gekomen via zijn zoon Freddy, die als cadet-vaandrig Schimmelpenninck had ontmoet. Stond in contact met Louis Snell. Gearresteerd op 13 maart 1943, gedeporteerd als krijgsgevangene naar Stanislau, Neubrandenburg en Tittmoning, aldaar bevrijd door het Amerikaanse leger.
Jacob Vellenga
Jacob Vellenga (Rotterdam 1909-1944 Mittelbau-Dora), pluimveefokker te Leidschendam.
Opgepakt op 1 augustus 1942. Gedeporteerd naar Natzweiler, Dachau, Flossenburg, kommando Zschachwitz en op 4 december 1944 naar Mittelbau, waar hij vijf dagen later overleed.
Jan Velu
Jan Hubert Theodore Velu (Malang 1882-1944 Sonnenburg), reserve majoor der artillerie van het KNIL, wonend te Den Haag.
Gewestelijke commandant van Den Haag voor de Ordedienst, met Willem Hertly als medewerker. Met Hertly ondergedoken in Den Haag, aldus Chris Navis. Opgepakt 25 juli 1942, nadat zijn groep was geïnfiltreerd door Van der Waals. Omgekomen op 31 mei 1944 in de gevangenis Sonnenburg.
Louis Vervooren
Louis Christiaan Vervooren (Rotterdam 1895-1944 Bruttig, Duitsland), raadgevend ingenieur voor bedrijven te Amsterdam.
Opgepakt op 22 augustus 1942, gedeporteerd naar Natzweiler. Overleden op 31 maart 1944 in Bruttig, bij Cochem aan de Moezel.
Corstiaan van der Vossen
Corstiaan van der Vossen (Hillegom 1917-1991 Overveen), monteur, wonend te Bennebroek.
Dienstplicht vervuld bij de artillerie in 1939. Chauffeur in het kamp Hooghalen van de Arbeidsdienst. Opgepakt op 11 maart 1942. Vrijgelaten op 15 februari 1945.
Pieter Vriens
Pieter Vriens (Breda 1914-1991 Breda), employé NV Bredasche Beton- en Aannenming Maatschappij.
Stond in contact met Chris Navis en Willem Pasdeloup. Opgepakt op 9 mei 1942. Gedeporteerd naar Buchenwald in mei 1944, aldaar bevrijd.
Bron: Geni.com.
Henri Vroom
Henri Joseph Vroom (Bussum 1917-1943 Den Bosch), winkelbediende te Bussum, dienstplichtig sergeant der infanterie.
Net als Jan van Straelen betrokken bij de groep-Dobbe. Opgepakt op 14 juli 1942, overleden in het ziekenhuis te Den Bosch op 5 mei 1943.
Bernardus van der Wal
Bernardus Johannes Cornelis van der Wal (Utrecht 1897-1943 Vught), politieagent te Utrecht.
Hij raakte betrokken bij de OD in Utrecht, onder leiding van luitenant-kolonel Frederik Hendrik Wanninkhof. Opgepakt op 13 maart 1942, overleden in Vught op 27 januari 1943.
Stuuf Wiardi Beckman
Herman Bernard ‘Stuuf’ Wiardi Beckman (Nijmegen 1904-1945 Dachau), historicus, Eerste Kamerlid, hoofdredacteur bij De Arbeiderspers, wonende te Overveen.
Niet behorend tot de Ordedienst, gearresteerd op het Scheveningse strand op 17 januari 1942 bij een poging naar Engeland over te steken. Gedeporteerd naar Natzweiler op 26 oktober 1943, naar Dachau op 7 september 1944. Overleed op 15 maart 1945 als gevolg van vlektyfus in Dachau.
Joop van Wijhe
Johannes Albertus 'Joop' van Wijhe (Barneveld 1901-1943 Vught), chauffeur-monteur in Den Haag.
Werkte voor Velu en Riep onder de schuilnaam ‘Van Barneveld’. Bood onderdak aan Bierman, met wie hij samenwerkte in de sabotage verzetsgroep ‘Pieterse’ van C.F. van den Berg. Gearresteerd 30 augustus 1942, overleed in gevangenschap in Vught op 3 februari 1943.
Johannes Wilkens
Johannes Theodorus Wilkens (Magelang 1920-2007 Apeldoorn), student geneeskunde te Leiden.
Werd op 16 februari 1942 gearresteerd door Poos en Slagter, toen hij op verzoek van Broer Moonen langsging bij het huis van Titia en Dora Gorter om spullen op te halen. Gedeporteerd naar Neuengamme en Oraniënburg. Ontsnapte tijdens een dodenmars, keerde in juni 1945 naar Nederland terug. Rondde in 1950 zijn studie geneeskunde af.
Marinus van der Winden
Marinus van der Winden (Den Haag 1918-1998 Den Haag), adjunct commies bij het departement van financiën.
Gearresteerd op 5 augustus 1942, vrijgelaten op 16 augustus 1944. Later hoofdintendant bij het Nederlandse Rode Kruis.
Bron: Oorlogsgravenstichting.
Gerrit Zandbergen
Gerrit Zandbergen (Blokzijl 1895-1945 Alkmaar), grossier in groente en fruit te Alkmaar.
Hij deed ook in ‘machinegeweren, zenders en plattegronden van vliegvelden’. Gearresteerd op 15 juli 1942, na verraad door Engelbertus Brune. Gedeporteerd naar Natzweiler en Dachau. Kwam ziek terug uit gevangenschap, overleed op 13 juni 1945.
Bron: Collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie/ Krijgsgevangenschap en kampen, 1942-1945..
Pieter Vroom
Pieter Cornelis Vroom (Den Haag 1909-1984 Saillon, Zwitserland), eerste luitenant der infanterie.
Kwam via Pieter Riep bij de Ordedienst, ingewerkt als plaatsvervanger van Ton Abbenbroek, werkte samen met Chris Navis. Meldde zich na de oproep op 15 mei en werd krijgsgevangen genomen. Teruggestuurd voor het Tweede OD-proces, waarin hij als 100ste werd behandeld. Als krijgsgevangene gedeporteerd naar Stalag 371 Stanislau in september 1943 en naar Oflag 67 Neubrandenburg in januari 1944, aldaar door Russische troepen bevrijd. In 1947 benoemd tot kapitein, gepensioneerd als luitenant-kolonel. Portrettekening van (vermoedelijk) de eerste luitenant P.C. Vroom gemaakt in Oflag 67 Neubrandenburg door J.G.H. Holsheimer, september 1944.
Bronnen
- Proces tegen Poos en Slagter, getuigenverklaringen uit juli-augustus 1947. Nationaal Archief (NA), Ordedienst en de Binnenlandse Strijdkrachten, en Afwikkelingsbureau (OD/BS), 2.13.137, inv. nr. 266.
- Verslag van Chris Navis, 1946, met aantekeningen van Navis, P.J. Six en E. der Kinderen. NA, OD/BS, 2.13.137, inv. nr. 368, map 21-22.
- J.W.M. Schulten, De geschiedenis van de Ordedienst. Mythe en werkelijkheid van een verzetsorganisatie (Den Haag 1998).
- In memoriam: 307 Verzetslieden van den OD, Algemeen Hoofdkwartier Ordedienst in Afwikkeling (’s-Gravenhage 1950).
- NIOD, 001 Wehrmachtbefehlshaber in den Niederlanden, inv. nr. 865.
- Natzweiler.nl.
